تحلیلی بر نقش فاکتورهای انسانی مؤثر در بروز تصادفات جاده‌ای از دیدگاه رانندگان

مقدمه:‌ امروزه تصادفات و خسارات ناشی از آن یکی از مشکلات عمده حمل و نقل جاده‌‌ای در کشور است. تحلیل‌های انجام شده درخصوص عوامل مؤثر بر تصادفات جاده‌‌ای نشان داده‌‌اند که عامل انسانی بیشترین سهم را در بروز تصادفات به خود اختصاص داده است. بدین منظور، این پژوهش به بررسی و ریشه‌یابی عوامل انسانی و طبقه‌بندی آنها از دیدگاه رانندگان پرداخت و میزان تأثیر هریک از این عوامل را با رویکرد توصیفی- تحلیلی ارائه کرده است. روش‌:‌ پژوهش حاضر از نوع توصیفی- کاربردی است. جامعه آماری مورد بررسی همه رانندگانی هستند که در محور سردشت- پیرانشهر واقع در استان آذربایجان غربی در فواصل سال‌‌های 92-91 دچار حادثه شده‌‌اند که طبق فرمول کوکران تعداد 217 نفر بررسی شد. به منظور جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شد. همچنین روایی و اعتبار پرسشنامه با روایی سازه‌‌ای و ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد. به منظور توصیف و تجزیه و تحلیل اطلاعات، از شاخص‌‌های فراوانی، میانگین، انحراف معیار و رگرسیون خطی استفاده شد. یافته‌ها: بر اساس ضریب رگرسیون محاسبه شده، ارتباط بین هر یک از ابعاد بیولوژیکی از قبیل نقایص شناختی، حرکتی و حسی- ادراکی نسبی در افراد، بیماری‌ها و معلولیت‌‌ها و کهولت سن، عوامل فردی و روان‌شناختی از قبیل مصرف مواد و الکل، سرعت زیاد، خواب آلودگی، سبقت‌‌های نابجا، بی‌توجهی به تابلوهای راهنما و هشداردهنده، رانندگی طولانی بدون استراحت، نبستن کمربند ایمنی، تجربه و سابقه تصادف قبلی، نداشتن اعتماد به نفس در رانندگی، استرس و عدم بازبینی دقیق وسیلۀ نقلیه و ابعاد قابلیت‌های کوتاه‌مدت از قبیل پرخوری، سیگار روشن کردن، استفاده از تلفن همراه و حتی صحبت کردن با مسافران با میزان و شدت تصادفات جاده‌‌ای تأیید گردید. این عوامل تحت عنوان کلی «رفتار پرخطر رانندگی» طبقه‌بندی می‌شوند و شامل هر نوع رفتاری است که خطر تصادف یا آسیب¬دیدگی به دنبال تصادفات را بیشتر می‌کند. زیربنای اصلی این نوع رفتارها همانند سایر رفتارهای روزمره زندگی افراد به الگوی شخصیتی و نگرش‌های کلی فرد وابسته است، اگر چه عوامل موقعیتی نیز در کاهش موقتی آنها تأثیر دارند. نتیجه‌گیری: می¬توان گفت عوامل انسانی مرتبط با حوادث رانندگی در جاده‌ها در دو گروه کلی عواملی که وابسته به عملکرد نوروبیولوژیک انسان است، خارج از حیطه کنترل و مدیریت شخص در حال رانندگی است و عواملی که وابسته به زمینه¬های شخصیتی افراد است، در تعامل پیچیده با هم عمل می¬کنند. اغلب تجمعی از چند عامل را می-توان در یک فرد دید که با توجه به یافته¬های این تحقیق، ابعاد بیولوژیک، عوامل فردی و روان‌شناختی و ابعاد قابلیت‌های کوتاه‌مدت هر کدام به نحوی در بروز و شدت تصادفات جاده‌‌ای تأثیرگذار بودند. کلمات کلیدی: تصادفات جاده‌ای، عامل انسانی، رانندگان.